Skip to content

Incunabulum 135

Luke Wilbur '24 and Ben Hunter '27

Rear flyleaf, rear-facing

The Decretals of Gregory IX

The Codex

Incunabulum 135, a codex held in Dartmouth’s Rauner Special Collections Library, carries a fascinating and layered history.  Its main texts are two first-edition Italian translations of Latin histories of Florence: Leonardo Bruni’s Historia Fiorentina, translated by Donato Acciaioli, and Poggio Bracciolini’s Historia Fiorentina, translated by his son, Jacopo Bracciolini. These editions were printed together by Jacobus Rubeus in Venice in 1476, and Incunabulum 135 retains their “contemporary blind calf Venetian binding, stamped in blind.”1 In addition to its still-present metal clasps, the binding shows evidence of once having four metal bosses on each cover.  Incunabulum 135 is classified as an incunabulum — literally a “cradle” or swaddling cloth in Latin2 — because its main text dates to the metaphorical infancy of printing.

We focus here on the waste parchment used in Incunabulum 135’s construction. As is common in early printed texts, an earlier parchment manuscript was cut down and reused as scrap material for the Incunabulum 135’s binding.3  Incunabulum 135 reuses four folios from an earlier manuscript: one as a front pastedown, one as a front flyleaf, one as a rear flyleaf, and one as a rear pastedown. The pastedowns are glued in place on the two cover boards of the codex, while the flyleaves are separately glued onto a parchment strip affixed to the codex’s binding. Since the flyleaves are not directly attached to the leather cords of the book, the waste parchment may have been added later as decoration, postdating the original binding of the main text block.

Page Layout

Incunabulum 135’s waste parchment uses plummet (i.e. leadpoint) ruling, leaving faint gray lines on the page. The main text is ruled for two columns of 45 lines, with text beginning under the top line, giving it a framed appearance. Each line of text floats within the space between lines, in characteristic Gothic fashion. The lines are spaced approximately 0.5 centimeters apart, and each column has a width of approximately 5.3 centimeters. The main text employs alternating red and blue size-2 initials, which sit outside and to the left of their columns, to denote the beginning of each capitulum.

The text also includes a contemporaneous commentary, which wraps around the central text. The commentary is ruled for 84 lines, with the lines spaced 0.35 centimeters apart. The commentary is divided into two halves, splitting along the same vertical space as the main text’s two columns. The commentary varies in width: it is wider above the main text, compresses in width to fit on both sides of the main text, and then widens again below the main text. Its wider portions above and below the text are approximately 9.6 centimeters wide, while its thinner portions are approximately 2.8 centimeters wide. Size-1 initial letters, set outside and to the left of their columns’ text, introduce subsections of the commentary. Superscript letters, placed above lines of the main text, refer the reader to the lettered sections of the commentary around the main text.

Another hand, which does not appear contemporaneous with the text’s creation, has added additional notes to the text wherever extra room can be found: underneath columns of the main text, underneath the commentary, and even in line-end whitespace. It has no discernible ruling.

Above: The rear-facing side of Incunabulum 135's rear flyleaf, showing the layout of its waste parchment pages.

A portion of the right column of the flyleaf's main text. Note the superscript '.c.' above 'apellant.' in the third line, which refers to section c of the surrounding commentary.

The referred-to section of commentary, found in the right column of the surrounding text.

Script

Different sections of the waste parchment feature different grades of Gothic script. The main text is written in a Southern Gothica textualis libraria, with a minim height of approximately 0.3 centimeters. The text’s commentary is written in a Southern Gothica semitextualis currens, with a minim height of approximately 0.2 centimeters. The later-added notes are written in a Gothica hybrida libraria, with a minim height of approximately 0.25 centimeters when located below the main text, and a smaller minim height as needed to fit into spaces in the main text. 

The text uses two main punctuation marks. For minor divisions—akin to a modern comma—it employs a low punctus, visually similar to a period. In some cases, the low punctus has a faint flourish upwards and to the right. Such puncti are rare, and they do not seem to carry any different semantic meaning; it appears they are simply a product of the scribe quickly moving on to write the next letter after the punctus. Thus, we represent all these puncti with a period (“.”) in our transcription. For more major divisions—akin to a modern period, though more sparsely placed—the text employs stylized pilcrows, colored blue or red in the main text. These pilcrows are represented in our transcription as “ℂ”, as it closely resembles the original pilcrows.

Note the use of a red pilcrow on line 1 and a punctus at the end of line 4.

The text uses a variety of abbreviation marks. A superscript line is used to denote missing letters, most often final -m and -n, but also at times -er or -re. It can variously take the form of an upward-curved arc, a flat line, or two adjacent dots which touch at their edges. A final -m can also be represented as a rotated m, appearing similarly to a 3. A 9-shaped symbol is used to represent con or com, and a similar 9-shaped symbol is used in superscript to represent a final -us. Two vertical dots, shaped like a semicolon, are used after q to represent -ue. An ‘l’ or ‘ll’ with a diagonal slash through its ascender denotes missing letters before the ‘l’, most often e. Rounded Gothic ‘r’, with a diagonal slash through its tail, is used for final -um on nouns with plural genitive -orum ending. Tironian et, similar in shape to a modern 7, is used in place of et.  Note that puncti are also used as an abbreviation mark, either with one punctus at the end of a word or a punctus on both sides of a word. Examples of this include ar. for ar(gumentum) and .j. for i(nfra).

For examples of these abbreviation marks in use, see the following examples:

Abbreviated "excommunicationem"

ex(com)municatio(n)e(m)

• 9-shaped com shortening
• superscript line representing n
• rotated final m

Abbreviated "et infra. cumque"

(et) i(nfra). cu(m)q(ue)

• Tironian et
punctus-abbreviated infra
• semicolon shortening for -ue

Abbreviated "eius"

ei(us)

• superscript 9 for -us

Abbreviated "eorum"

eor(um)

• rounded r with slash for -rum

abbreviated "uel. infra."

u(e)l. i(nfra).

ł for -el

Content

These waste parchment pages’ main text is the Decretals of Pope Gregory IX, also known as the Liber extra. The Liber extra, collected and edited by the Dominican Raymond of Penyafort, is a collection of Catholic canon law which Gregory promoted and spread starting in 1234. The Liber extra thus became the “the first collection of canon law… with universal and exclusive authority” for the Catholic church.4 Specifically, these waste parchment leaves are all taken from Liber extra Book 2, Titulus 28: De Apellationibus, Recusationibus, et Relationibus.

The commentary around the main text matches that written by Bernard of Parma. Written in the 13th century, Bernard of Parma’s commentary was recognized as the premier commentary on the Liber extra, thus earning it the name Glossa Ordinaria. As the standard commentary for students studying canon law in medieval universities, the Glossa Ordinaria is “found copied into the margins of the overwhelming majority of surviving Liber extra manuscripts.”5 Thus, it is unsurprising that our waste parchment includes Bernard of Parma’s commentary, and the source manuscript for our waste parchment may even have been a text for university use.

Commentary References

Often, a section of commentary will end with a highly abbreviated sequence of words, as seen in the figure below. These abbreviated sequences refer the reader to legal allegations relevant to the passage of the Liber extra under discussion. These can be cross-references within the Liber extra or references other works, including the Decretum, the Distinctiones, the Causae, the Extravagantes, and various books of Roman law. References to all these texts have standardized forms, allowing the knowledgeable reader to quickly understand which text is referenced and where the exact phrase might be found.

For an example of how this might work, consider the image and transcription below. The blue-underlined section is the reference we're examining.

Excerpted section of text, showing a reference to other texts.

Transcription
ff. de except(ionibus). nemo. (et) s(upra). d(e) p(re)sc(ri)pt(ionibus). auditis.

This section gives two references for the reader to consider. The first, as marked by "ff.", is from the Digest, a book of Roman law compiled by order of Byzantine Emperor Justinian I. The following “de except. is a standardized abbreviation, which directs the reader to Digest Book 44, Titulus 1: “De exceptionibus praescriptionibus et praeiudiciis.” The following word, “nemo”, gives the incipit—that is, the first word—of the relevant capitulum within Digest 44.1. Skimming through 44.1, one can thus identify Capitulum 8, as it begins with nemo. By this process, one finds the full text of Digest 44.1.8: “Nemo prohibetur pluribus exceptionibus uti, quamvis diversae sunt.” 

The second half of this excerpt cross-references another section of the Liber extra. The first word, “s(upra)”, notes that it can be found in a portion of the Liber extra prior to the current section. The abbreviation “de prescript.” refers to the title of Liber extra Book 2, Titulus 26: “De Prescriptionibus”. The following word, “auditis”, gives the incipit of the relevant capitulum under this Titulus, which is Capitulum XV. The full text of Book 2, Titulus 26, Capitulum XV, can be seen here.

To match various abbreviations to their relevant works and section numbers, we highly recommend the Gloss Files and Abbreviations Spreadsheet located on The Digital Decretals website.  For further information on these and other allegation citing systems used by the Glossa Ordinaria, see the Legal Allegations page of The Digital Decretals.

Order of Passages

By recording the first and last capitulum of the Liber extra found on each page of our waste parchment, we can reconstruct the original order and orientation of our folios of waste parchment. Our findings are below; note that we use the terms “front-facing” and “rear-facing”, as we could not know if the original recto and verso orientation had been preserved when manuscript pages were added to the incunabulum. All these pages are part of Liber extra Book 2, Titulus 28, so only the capitulum is recorded below to track their order.

Page Order in Incunabulum 135

PageFirst Capitulum on PageLast Capitulum on Page
Front PastedownLILIV
Front Flyleaf, front-facingXXVIIIXXXVIII
Front Flyleaf, rear-facingXXIVXXVIII
Rear Flyleaf, front-facingIXXV
Rear Flyleaf, rear-facingXVIXXIII
Rear PastedownLVXLVIII

With the capitula established, we can reorder the pages, allowing us to see how they would have been in their original manuscript.

Page Order in Original Manuscript

PageFirst Capitulum on PageLast Capitulum on Page
Rear Flyleaf, front-facingIXXV
Rear Flyleaf, rear-facingXVIXXIII
Front Flyleaf, rear-facingXXIVXXVIII
Front Flyleaf, front-facingXXVIIIXXXVIII
Front PastedownLILIV
Rear PastedownLVXLVII

† In portions of the Liber Extra, capitulum numbering does not strictly obey numerical order. For Book 2, Titulus 29, XLVII does indeed come after LV. See Intratext’s Table of Contents for the full order of the Liber extra’s sections.

This reordering reveals a number of facts about the original text. The Front Flyleaf has been reversed from its original orientation, making its verso face the front of the codex and its recto face the rear. In contrast, the Rear Flyleaf retains its original orientation. Additionally, the Rear Flyleaf and Front Flyleaf were directly adjacent in the original manuscript, with the Rear Flyleaf preceding the Front Flyleaf. 

The Front Pastedown and Rear Pastedown were also immediately adjacent to each other in the original manuscript. Evidently, what we can see of the Front Pastedown was probably a verso, immediately followed by a different folio’s recto, which is now the visible portion of the Rear Pastedown. 

Notably, although the flyleaves were adjacent in the original text, as were the pastedowns, there are 12 intervening capitula between the flyleaves and pastedowns. If the manuscript roughly follows Infratext’s digitized text of the Liber extra—allowing some corruption and minor changes—these 12 capitula would contain approximately 1600 words. Since the Liber extra text on each folio totals approximately 450 words per side, it appears there were two now-lost intervening folios between the flyleaf folios and the pastedown folios.

Considering these results, we posit that the waste parchment in Incunabulum 135 all comes from a single quire of its source manuscript, structured as shown in the figure below.

Figure depicting the quire structure of the original manuscript, explaining how each of the present folios was connected.

This theory explains the missing section of text between our flyleaves and pastedowns: the innermost bifolium of the quire had been used previously, and the bookbinder simply took the next two bifolia from the quire for use in this work. Quires in the source manuscript may have had more than three bifolia, but it is impossible for us to conclusively say.


Transcription

Abbreviations

For ease of study, we’ve compiled below a list of abbreviations used in this text which may be unfamiliar, even to those who have studied Latin manuscripts outside the realm of Canon Law. These are:

AbbreviationExpanded Form
ar.ar(gumentum)
dec.dec(retalis)
ela.el(ect)a
eo./e.eo(dem)
.i.i(nfra)
mai.mai(or)
obti.obti(mum)
obe.obe(di)
.q.q(uaestio)
.s.s(upra)
si.si(mile)
so.so(lutio)
tpct(em)p(u)s

For further Canon Law Latin abbreviations, consult The Digital Decretals' Orthography, Abbreviations, Punctuation and Numeration section. For more common abbreviations in the text, we recommend Adriano Cappelli’s Lexicon abbreviaturarum: Dizionario di abbreviature latine ed italiane, an online version of which can be found here.

Some abbreviations remain opaque to us, especially when they appeared in sections of text that could not be found in the digital and early printed editions of the Glossa Ordinaria we used as exemplars. These abbreviations are left intact in our transcription as “(__)”, such that later scholars might expand them. Abbreviations for the commentary’s referenced legal allegations are left unexpanded; both our transcription and the original text mark these abbreviations with a punctus.

Scope of Transcription

For our research, we transcribed all text found on both sides of the Rear Flyleaf, including text from the Liber extra, text from the Glossa Ordinaria, and text added into the margins by a later hand. The Rear Flyleaf was selected due to it having the best state of preservation among the folios waste parchment. Images of the Rear Flyleaf, and all other folios of waste parchment in Incunabulum 135, are included below.

Our transcription of the Liber extra and the Glossa Ordinaria has been compared against digital versions of the same to maximize its accuracy. The notes by a later hand have no identified source, and their poor state of preservation—due to often being at the edges of the folio—limit the accuracy of our transcription.

Transcription Notation

For our transcription, we employ the notation presented in Clemens and Graham's Introduction to Manuscript Studies. Excessively long lines in the transcription are wrapped onto the next line, prepended by a tab.

Images and Transcriptions

Images

Annotated Transcriptions

Rear Flyleaf, front-facing - Liber extra

Column 1
Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. IX, continued
ca(usam) (con)tingit. t(ibi). ap(pellatione). re(mota). (com)mitti et
adu(er)sa pars post citatio(n)e(m) it(er) ar(-)
ripu(er)it. ad. se(dem). ap(ostolicam) ueniendi. no(n)
minus poteris in negot(io) s(ecundu)m iu
ris formam p(ro)cedere q(uod) si an(te) cita(-)
tio(n)e(m) it(er) arripu(er)it n(on) e(st) aliquaten(us)
p(ro)cedendum. {I}(ncipit) d(e).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. X
Sup(er) eo q(uod) sollicitudo tua quesi(-)
uit. prudentie tue duxi(mus) r(espon)d(endum). q(uod) si
d(e) aliqua exceptio(n)e q(uesti)o oriatur.
(et) exin(de) appellatio(n)e(m) fi(eri) (con)tingat. eid(em)
exceptioni erit m(er)ito sup(er)sede(n)du(m).
(et) si principal(is) causa sin(e) illa ter(-)
minari n(on) poterit. ei nichilomi(-)
nus sup(er)sedeatur. ℂ Si a(u)t(em) adu(er-)
sa pars d(e) falsi suggestio(n)e i(n) app(-)
ellatio(n)e(m) p(ro)rupit n(on) e(st) s(upe)r hoc sente(n-)
tia differenda. {I}(ncipit) d(e).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XI
De appellationibus p(ro) cau(si)s minimi(s)
interpo(s)itis uolumus te tenere
q(uod) eis p(ro) quacunq(ue) leui causa fi(-)
ant. n(on) minus e(st) qua(m) si p(ro) maiori(-)
b(us) fierent deferendu(m). {I}(ncipit) d(e).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XII
Sup(er) eo (et) i(n). sacri canones ant(e) (et)
po(s)t lit(is). (con)test(ationem). (et) i(n)p(ro)latio(n)e
⠀⠀⠀⠀s(e)n(tent)i(a)e
(et) p(ost) singul(is) facultatem t(ri)buu(n)t
appellandi leges aut(em) secula(-)
res appellatio(n)e(m) nisi in ca(s)ib(us). an(te)
sententia(m) n(on) admittunt. ℂ In ca(-)
usis quoq(ue) ecc(lesia)sticis ubi appellati(-)
onis remediu(m) tollitur sic(ut) appel(-)
lationi ita recusationi no(n) e(st) ali(-)
quatenus defere(n)du(m). ℂ Si aut(em). i(nfra).
c(er)tum t(em)p(u)s lis decidenda (com)mittitur ex(-)
tunc terminus incipit cu(rrere) iudi(-)
ces (con)tigerit litteras recepisse.
{I}(ncipit) d(e).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XIII
Peruen(it) ad nos q(uod) cu(um) cl(er)ici se (con)que(-)
rantur ab aliquib(us) uulnerato(s)
u(e)l alias e(ss)e lesos. qui inpetu(n)tur
ap(ostolicam). se(dem). appellant (et) [/i(nfra)]. .f(raternitati).
⠀⠀⠀⠀t(ue). m(andamus). q(uatenus).
si excessus eor(um) publicus n(on) sit (et)
notorius eo(s). [/ec(clesiastica)] ce(nsura) (com)pellas, u(t)
i(nfra) (con)ueniens t(em)p(u)s ap(pellationem) interposi(-)
tam p(ro)sequantur. Si u(er)o pub(-)

Column 2
Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XIII, continued
lic(us) [/e(st) (et)] notorius appellationis
obtentu n(on) p(re)termittas. quin eo(s)
ex(com)municatos d(e)nunties, ip(s)os(-)
que facias sicut excommunicato(s)
cautius euitari. do(n)ec passis i(n)iu(-)
riam satisfaciant. (et) cum litte(r)i(s)
tuis ap(osto)lico se (con)spectui rep(re)sen
tent. {I}(ncipit) d(e) archiep(iscop)o tolletan(o).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XIV
Co(n)suluit n[/os. tua.] f(raternitas). (con)(sultationi). t(ue). duxi(-)
mus. re(sponden)d(um). q(uod) si aliqui quos ma(-)
nifestu(m) sit (et) notoriu(m) uxore(m) alt(er)i(us)
d(e)tinere. aut iniecisse manus
uiolentas in cl(er)icu(m) appella[/u(er)i(n)t]
[/eorum appellationi non est]
[/aliquatenus d(e)fe(re)ndu(m). S(ed)] cuo(m)
multa dicantur notoria q(ue) n(on)
sunt. p(ro)uide(re) debes ne q(uo)d dubi(-)
um e(st) p(ro) notorio uidearis h(abe)re
ℂ Illos aut(em) qui appellant a
p(re)sentia tua cog(ere d(e)bes .i(nfra). t(em)p(u)s
(con)ueniens. ap(pellationem). int(er)po(s)itam pro(-)
sequi. aut iudicio tuo. ap(pellatione). re(mota)
pare(re). {I}(ncipit) d(e).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XV
Suggestum e(st) aurib(us) n(ost)ris q(uod) q(uum)
opp(re)ssi ad p(re)sidium. ap(ostolice). s(edis). re(-)
currunt. (et) ap(pellatione). f(a)c(t)a iter arrip/i
[/u(n)t], adu(er)sarii eorum. ap(pellationem) inter(-)
po(s)itam (co)gnoscentes. nec ad p(re-)
sentiam n(ost)ram accedunt nec
r(espo)nsale(m) [/tra(n)smittu(n)t]. cu(um) aute(m)
sens(er)int illos n(ost)ras litteras [/repo(r-)]
[/tasse] in uoce(m) appellationis
p(ro)rumpunt (et) it(er) ad nos arripi(-)
unt ueniendi. ut sic eor(um) sol(-)
licitudine(m) a quib(us) inpetunt(ur)
eludant. t(ue). (con)(sultationi). t(aliter). r(espondemus). ut
⠀⠀⠀⠀si quis d(e-)
p(re)hensus fu(er)it h(oc) ex fraude uel
malitia facere appellationi
eius n(on) deferas n(eque) ob id causa(m)
t(ibi) commissa(m) terminare p(ost)po(n)as.
q(uia) decretale(m) ep(isto)la(m) qua tales ị
mun[/i]ri uidentur n(on) ad d(e)p(ri)m(en)da(m)
cuiusq(ue) iustitia(m). s(ed) remoue(n)d(um)
grauam(en) nos fecisse (co)gnoscas.
{I}(ncipit) d(e) eboracen(si) archiep(iscop)o

Rear Flyleaf, front-facing - Glossa Ordinaria

Left Side, Beginning Above Main Text
post sententia(m) an(te) citationem. I(nfra). et suggestum.
an(te) sci(enti)am litt(er)a(rum) i(m)petrata(rum) (con)(tra) eum. I(nfra).
⠀⠀⠀⠀d(e). ad h(a)ec sic(ut). s(ed) hodie ista[[
bent locu(m). q(u)i(a) no(n) p(ro)dest allegare q(uia) p(re)mis(er)it
⠀⠀⠀⠀nu(n)ciu(m). an(te) aut (etiam) si dix(er)it se[[
[[litteras]] h(abe)re q(ue) n(on) si(n)t iudici p(re)sentate. I(nfra). (d)e ut
⠀⠀⠀⠀debitus. (et) II. q. VI. § ei(us)[[
[[quid]] si no(n) misit nu(n)cia(m) s(ed) i(n) p(ro)p(ri)a p(er)sona iuit.
⠀⠀⠀⠀nu(m)q(ui)d p(ro)cede(tu)r (con)(tra) eu(m). si (con)
[[ueniat(ur)]] cora(m) ordinario u(e)l del(e)gato. sup(er) eo p(ro) quo iuit.
⠀⠀⠀⠀credo q(uod) si no(n)

Flow of text continues, moving from the end of the left side's wide portion to
the beginning of the right side's wide portion, denoted by a dotted line.


sit q(ui) defendat eu(m). cu(m) debuerit dimisisse p(ro)curatore(m)
⠀⠀⠀⠀p(ro)cedet(ur) (con)(tra) eum
p(ro)p(ter) hoc. q(ui)a. (et) fi ia(m) cu(m) lit(er)is reu(er)sue e(ss)et.
⠀⠀⠀⠀no(n) p(ro)de(ff)et tanq(uam) ab adv(er)sario ia(m)
debitus. (et) s(upra). def(or)o (com)(pe). o. p(enu)lt. a(rgume)n (con)(tra).
⠀⠀⠀⠀i(nfra). e(odem), dilec(t)i. (et) c. ut n(ost)r(u)m. q(ui)a plus est
ut ibi. s(ed) ibi ab(te) iter arreptu(m) ia(m) litigaba(n)t un(de) it(er) ibi
⠀⠀⠀⠀h(abe)t(ur) ibi es(t) q(uas)i p(ro) appellatione[[ne]]
ria(m) nulla e(aus)a mota v(e)l (com)minata p(ro) lit(er)is i(m)petrandis,
⠀⠀⠀⠀un(de) si aduersari(us) eu(m)
tet. qui debuit e(ss)e diligens (et) ip(su)m p(re)uenisse. t. dixit q(uo)d
⠀⠀⠀⠀no(n) deb(et) p(ro)c
Fraude u(e)l dolo tun[[c]]
suu(m) n(o)n expectabit(ur).

Flow of text returns to thin left-side column

[[hoc]] po(tes)t h(abe)re locu(m) ta(m)
]]te(m). (con)(testatam). q(uam) postea. ut[[
an(te) lite(m) (con)te(statam) obiciat(ur)
]]qua except(i)o r(ati)onabil(is).
]]si e(ss)et p(ro)bata (deb)e(r).(et) iu
eam admitte(ere) nolit
si hoc app(e)llet(ur) iudex
no(n) deb(et) p(ro)ced(er)e u(e)l re(-)
[[mov]](er)e g(r)auam(en). I(nfra). (d)e. ut
[[debi]]tus. (et) d(e). cu(m) cessa(n)te
recouabit(ur) totu(m) q(uod) fe(-)
[[cer]](it). de hoc h(ab)es. m(u)lta
]]empla I(nfra). (d)e. ex p(ar)te: si(-)
]]ficauit. sig(ni)fica(n)tib(us),
finita exempla i(n)ue[[
sup(er) hoc. post lite(m)
eod(em) mo(do). pone exem
de. ord/. cog(nit).
[[ita]] no(n) p(ro)cedetur sup(er)
[[prin]]cipali. (et) i(n) p(re)iudicialib(us)
]]ptio(n)ib(us) hoc h(abe)t locu(m). Plu[[
exempla ponu(n)t(ur). III.[[
q. XI. [[e(st)]]. aliq(ua)n(do).
[[puta]] pactu(m) de no(n) pete(n)do
]]ripti/o (et) (con)similes.
]]ur q(uod) si p(ri)ncipalis c(aus)a
]]sit expediri sin(e) illa
q(uod) no(n) obstante illa ap(pellatione).
]]ced(er)e possit i(n) p(ri)ncipa(li)
(et) ita u(idetu)r q(uod) teneor liti(-)
]]re sub illo q(ui) me g(ra)(-)
]]uit a quo app(e)llauit
]]ta et(iam) de c(aus)a (con)(tra) illud
d(e) ad h(ec). (et) I(nfra). d(e) p(ro)posu[[
]] satis crede(re)m q(uod) uacat
[[h(ic)]]. ar(gumentum). a (con)(trar)io sensu. q(uia)
]] ia(m) c(e)r(t)a r(ati)one me g(ra)(-)
]]uit quo(modo) pot(er)it postea
]]ce(er)e me i(n)uito. non
]] III. q. v. q(uod) suspecti.
]]oc int(e)lligu(n)t q(ui)da(m) cu(m)
]]are nolebat s(ed) alle(-)
]]bat t(antu)m. (et) i(de)o no(n) ual(et)
]]pellat(i)o. u(e)l dicas q(uod) h(ec)
]]cept(i)o de falsi sug(-)
]]estione no(n) est admi(-)
]]nda post lit(em). (con)(testatam). Cum
]] dilatoria. (et) hic erat
]]. q(uia) sola s(ente)n(t)ia erat
]]renda. un(de) no(n) debet di(-)
]]rri s(ente)n(t)ia. p(ro)p(ter) tale(m) app(-)
]]one(m). qu(a)e ab initio
]] p(ro)ponenda. s(upra) d(e) re
]] int(er) mo(n)asteriu(m). si(mile). ℂ.
fals satis. aperte (et) ℂ. de l(e)(-)[[
i(n) fraude(m). ubi no(n) di(-)
]]tur executio p(ro)p(ter) su(-)
]]tione(m) falsi.
[[m]]inima po(tes)t dici duo(rum)
]]ureo(rum). q(uia) p(ro) ea no(n) dat(ur)
[[no(n)]] actio de dolo. ff
]] dolo. si oleu(m). i(n) fi(nem). (et)
s[[****]]. u(e)l (et)(iam). X. aureo(rum)
si cui plusq(ue) p(er) †lege(n)(-)
ladia(m).† i. iii. qu(am)u(i)s. ℂ
]]l. solido(rum). ℂ. d(e) defen(sor).
]]it q(uis). u(e)l illa d(i)c(itur) m(in)i(-)
]]a qu(a)e ad su(m)ptus iu(-)
]]ciales no(n) sufficit. II.
VI. an(te)rio(rum). § illud (et)(iam).
]]a p(ro) qua(libet) c(aus)a q(uia) app(e)llat(ur) †ti(a)†
]]a po(tes)t q(ui)s g(ra)uari i(n) par(-)
]]sic(ut) in magno. q(u)a(nti)tas
e]] no(n) facit q(ua)r(e) intro(-)
]]ucta sit app(e)llat(i)o. s(ed) iniqu[[u]]m grauam(en). s(upra). (d)e. Ad
⠀⠀⠀⠀n(ost)ram. (et) I(nfra). d(e). cu(m) sp(eci)ali
]]porro sic (et)(iam) i(n) minima [[r]]e furtu(m) (com)mittit(ur). p(ro)iui.
⠀⠀⠀⠀XIIII. q. ult. c. ult. q(uia) no(n)
]]tu(m) s(ed) furantis affectus (con)sid(e)ratur. ut ibi dicit(ur). B
⠀⠀⠀⠀
Right Side, Beginning at First Protruding Initial
†.a.† ℂ alt(er)natiue: s(cilicet). ut u(e)l p(ro)[[
i(n) t(er)mino (con)stituto a iu[[
cora(m) eo re(spon)dea(n)t. sic. I(nfra).[[
ge: s(upra). (d)e: cu(m) sit rom[[
alias nemo po(tes)t (com)pe[[
. ℂ. ut. eos. in fi.

.a. ℂ s(upra). e(odem). cu(m) sit romana[[
ex hac dec(retali). ar. q(uod) exco[[
pot(est). iii. q. ix. re uera[[
inter.

.b. ℂ in hoc ca(s)u cu(m) iniuri[[
p(rim)o deb(et) sati(is)fac(er)e q(uam) ab[[
ex p(ar)te. si. i(nfra). d(e) s(e)n(tent)ia ex.[[

.c. ℂ sic. s(upra). e. c. p(ro)p(ter). (et)c. cu(m)[[

.d. notoriu(m) d(icitu)r trib(us) mo[[
ust. ubi de hoc.

.e. ℂ sub alt(er)nat(i)one ut u [[
llatione(m) i(n) t(er)mino †s(ta)c(u)t[[o]]†[[
so r(esp)o(n)d(e)a(n)t cor(a)m eo(dem). ut[[
sit romana. (et) i(nfra). c(od). se[[

.f. ℂ ar(gumen)tu(m). q(uod) aliq(ui)s possit[[
tia iudicis. ar(gumentum). s(upra). d(e) ali[[
. c. i. q(ui)a ex quo q(ui)s sci[[
. ii. q(uestio). vi. biduu(m). (et) C. q[[
Ab eo(dem). (et) ff. q(uan)d(o) app(e)l[[
un(de) u(idetu)r q(uod) si ep(isco)p(u)s meus[[
care (et) absens app(e)llem[[
no(n) tenet. t(ame)n in ca(s)u u[[
me appellasse no(n) pun[[
. ii. q(uestio). vi. dec(re)to. (et) XXIIII[[
lau. (et) est hic ar(gu). q(uod). rali[[
du(m)m(od)o no(n) fiat malitio[[
ualet app(e)llatio talis. i(nfra)[[
(et) c cu(m) sp(eci)ali.

.g. ℂ . s(ed) quis p(ro)babit istum m[[
Sse- adu(er)sarius q(ui) hoc o[[
p(ro)ba. Ab ea. (et) i. In ex[[
fraudem allegat ea(m)[[
p(ro)ba. quo(ties). (§) qui dolo[[
p(ro)bata malitia

.h. ℂ .s(upra). ei meminimus[[
sicut.

.i. ℂ si. S(upra) e(st). ad n(ost)ram. (et) i(nfra).[[
ℂ porro. q(uod) eni(m) p(ro)uisu(m)
dia(m) no(n) deb(et) u(er)gere ad n[[
licet. (et) iuris occasio a[[
diu(m) trahi no(n) deb(et). †D†(e)
emptore†t†. cum qu(i). (et) I. d[[
Non nullis.

†-i† ℂ de app(e)llat(i)one. q(ue) fit[[
lige se(cun)d(u)m illa(m) dec(retalem) i(nfra) de[[
post s(ente)n(t)ia(m) u(er)o indiffer[[
nulla c(aus)a exp(re)ssa. se(d) suf[[
iniqua s(ente)n(t)ia appell.[[
Ma.

-k ℂ ut. u. q. vi. †s† an(te) s(ente)n(t)ia(m)

Starting from l initial left of text
-l ℂ sic(ut) app(e)llat(i)o c(aus)a p(ro)babili[[
no(n) admittit(ur). I(nfra) e(st). ut d[[
denda sic nec recusat[[
c(aus)a recusat(i)o(n)is p(ro)babili[[
. e(st). cu(m) sp(ec)iali.

-m ℂ die receptionis. no(n) n[[
siquis caut. †IcI.† ff d[[
rers. annus. iiii. †qro.†[[
dies in quo p(ro)ponitur[[
tio qu(a)e infra. viii. die[[
bet. non (com)putatur. in[[
ebus. s(upra). de except. pia[[
u(e)l i(n) †(con)(tr)a† v. d(e) †lugbo† innoc[[
quens. ar. g. ff de uertorum obligat(i)o[[ri]]bus continuus actu[[
presens. B

Rear Flyleaf, front-facing - Notes

Notes Added After Final Line of Capitulum X
ℂ (__) de(fen)d(i)b(us) ius fudi
in ini(n)o i(et) q(uod) i(n) ma
(con)iori.

Interlinear Notes Between 2nd and 3rd Line of Capitulum XI
si. ℂ d(e) ap(pellatione). [[**]] dic†e†ib(us).

Notes Directly Underneath Left Column
ℂ istas leges hes. ℂ. quo(rum) ap(pellatione). no(n) teci. i. pit (et)
. ℂ. d(e) iudicis. ap(ro)tissimi. (et) ℂ. d(e) s(e)n(ti)us (et) intel/. iudi.
. i. ult(imus). (et) ff d(e) ap(pellatione). Reci. [[**]]. Ad. ei(us). qiu.

Notes Added After Final Line of Capitulum XIV
ℂ colligat p(ro) iu(dic)is octir. sio ad in
Iquu (con)p(re)ndiu(m) nahi n(on) d(e)b(us).

Rear Flyleaf, rear-facing - Liber extra

Column 1
Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XVI
Ad p(re)sentia(m) n(ostr)a(m). R. p(res)b(yte)ro ueni(-)
ente ep(iscop)o tusculan(o). (et) P. s(an)c(ta)e Su(-)
sannae card(inali) tuam et ip(s)ius ca(usam)
(com)misimus audienda(m). qui
ad obiectio(n)e(m) tuam. li(cet). R. p(res)b(yte)r
n(on) e(ss)et excommunicatus de
iure d(e) f(a)c(t)o t(ame)n eu(m) fecerunt ad(-)
solui. i(de)o(que) m(andamus). q(uatenus). p(re)dictu(m) p(res)b(yte)r(u)m
p(ro) eo q(uod) p(ost) ex(com)municatio(n)e(m). (con)(tra). ap(pellationem)
f(a)c(ta)m divina cantavit. nulla(-)
tenus inquietes. s(ed) ad eu(m) sta(-)
tum reducas om(ni)a, in quo era(n)t
t(em)p(o)r(e). ap(pellationis). emissae. I(ncipit) d(e). cant(uariensi) ar(chiepiscopo)

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XVII
Cu(m) teneamur. (et) i(nfra). q(uonia)m nos (c)o(n)su(-)
l(er)e uoluisti utrum si eo(rum) p(osses)s(i)o q(ui)
ad audientia(m). n(ostram). appellant
turbata fu(er)it t(ibi) ea(m) sibi liceat re(-)
formare eo de quo appellatio e(est)
int(er)po(s)ita p(re)termisso pru(dentie). t(ue). t(aliter). R(espondemus).
q(uod) si exin(de) ad te querela p(er)uene(-)
rit. id ordin(e) iudicia(r)io tibi li(-)
cebit. I(ncipit) d(e). ep(iscop)o et archid(iacono). bon(oniensibus).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XVIII
Co(n)suluit. (et) i(deo). C(onsultationi). u(estre) t(aliter) R(espondemus).
⠀⠀⠀⠀q(uod) si gene(-)
ralit(er). a[[p]](pellationem). quis. interponeret
ab omni grauamine q(uod) sibi
p(os)s(et); (con)tingere. h(uiusmodi). ap(pellationi). tenere n(on)
d(e)b(et);. Si vero ab aliquo iudice
sup(er) omni grauamine q(uod) i(n) una
c[[a]](usa) sibi possit inferri qua(n)quam
general(is) appellatio sit int(er)posi(-)
ta appellationi t(ame)n ei(us) e(st) ab eod(em)
iudice deferend(um) . I(ncipit) d(e) camo(-)
ren(si). ep(iscop)o.

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XIX
Cu(m) p(ar)ati e(ss)emus tuas petitio(n)es
admitt(er)e. (infra). diac. ca(r)d(inalis). oli(m). ap(ostolice).
se(dis). le(gatus). p(ro)posuit q(uam) cum ad eius
vocatione(m) (con)tempsisses acced(er)e
i(n) p(er)sonam tua(m) ex(com)municatio(n)is/
se(n)te(n)tia(m) p(ro)mulgavit. (et) i(nfra). cu(m)q(ue)
. n. canonicus b(eati) Jacobi fi(r)(-)
miter asseueraret q(uod) in legati(-)
o(n)e(m) regis e(ss)es et id(e)o n(on) potuisses ad
uocatione(m) p(re)dicti. card(inalis). acce(-)
d(er)e card(inalis) e c(ont)r(a) ass(er)uit. q(uod) n(on) in lega(-)
tio(n)e; reg(is). s(ed) in salamantina
eccl(es)ia te suus nuntius i(n)ue(-)
niss(et) (et) i(gitur). nos v(er)o attendentes/
q(uod) te n(on) d(e)cuit (con)te(m)pn(er)e opte(n)(-)

Column 2
Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XIX (continued)
tu. ap(pellationis). ad uocatione(m) uenire
Legati precipimus. q(uatenus). ue(l) i(n) p(ersona)
p(ro)p(ri)a (ve)l p(er) ido(n)eos nu(n)cios/. ap(osto)lico te (con)
(con)spectui rep(re)se(n)tes. i(n)noce(n)tia(m) tua(m) si
pot(er)is oste(n)surus. I(ncipit) d(e) cant(uariensi) A(r)chi(-)
ep(iscop)o. †S(u)p(er). sic piy.†

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XX
Ad h(ec). (et) i(nfra); p(re)terea d(e) his qui iura(-)
m(en)tu(m) p(re)stant q(uod) stabu(n)t iud(i)c(i)o
eccl(es)i(a)e (et) postea appellant. id
tua sollicitudo p(ro)uid(e)at. ut eos/
ut eos s(er)uare q(uod) iurant v(e)l. i(nfra).
XL. d(ies). p(ost). ap(pellationem). interpo(s)ita(m) it(er) arri(-)
p(er)e ad ip(s)a(m) p(ro)sequenda(m) (com)pellas/.
I(ncipit) d(e) carnoten(si). ep(iscop)o.

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XXI
Qu(esti)o(n)i quam facis utrum t ap(-)
pellat[[ioni]] illi(us) sit deferendu(m) q(ui)
sic(ut) moris e(st) p(re)stito iuramento
absolui meretur. (et) antequa(m)
ei mandaretur aliquid u(e)l ma(n)(-)
dato to recepto c(aus)a subterfugi(-)
i appellauerit. R(espondemus) q(uod) app[[el]]a(-)
tioni que iuram(en)to ei(us) d(e)b(e)at d(e)(-)
rogare n(on) e(st) i(n) aliquo d(e)fere(n)du(m).
s(ed) statim erit in ea(n)d(em) reduce(n)d(us)
se(n)te(n)tia(m) q(ue) do(n)ec ma(n)datu(m) susc[[ep(er)]]it.
(et) susceptum p(ro) posse fu(er)it p(ro)se(-)
cutus. d(e)b(et) firmiter obs(er)uar(i). I(ncipit) d(e)
uinton(iensi). ep(iscop)o.

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XXII
Preterea de hus qui ad ap(ostolicam). se(dem). i
app(e)llant. (et) p(ost)ea grauia (com)mit(-)
tentes. se du(m) (con)ueniuntur ap(-)
pellatio(n)e tuentur. duxi(m)us r(espon)d(endum)
q(uod) eos appellatio n(on) deb(et) in sua
†ium† iniquitate tueri q(u)o/ mi(-)
nus eo(rum) excessus censusra ca(-)
nonica puniantur. I(ncipit) d(e) gran
den(si). patriarche (et) s(an)c(t)i uital(is) pre(s)(-)
Bitero cardinal(i).

Liber 2, Titulus XXVIII, Cap. XXIII
Constitutis i(n) pre(sentia). n(ostra). abbate s(an)c(t)i
felicis (et) p(res)b(ite)ro. R. p(ro) controu(er)sia
q(ue) de electio(n)e torsc(e)ll(ane) eccl(es)i(a)e e(st) sub(-)
orta. (et) I(nfra). i(de)oq(ue). m(andamus). q(uatenus). si archid(iaconus).
⠀⠀⠀⠀p(ost).
ap(pellationem). (et) denunciatio(n)e(m) ex(com)mu(-)
nicationis ad nominatione(m)
sepe dicti. c. p(ro)cess(er)it. (et) primicer(ius).
cu(m) canonicis (et) plebanus cu(m)
assensu cleri ep(iscop)atus v(e)l maio(-)
ris (et) sanioris partis p(re)no(m)i(n)a(tem).

Rear Flyleaf, rear-facing - Glossa Ordinaria

Left Side, Beginning Above Main Text
de]]testib(us) ueniens. i(n) fi. (et) istud sepe fit lic(et) exco(mmun)cat(i)o
⠀⠀⠀⠀de iure no(n) teneat. i(nfra). d(e)
]]n(er)abilis. (et) xxiiii. q(uestio). i. audivim(us). si(mile). ff.
⠀⠀⠀⠀deremissio(n)ib(us). l. un(ci)a. c(aput). d(e) ingenu(is).
de]]cretali innot. iiii. solet a nonnullis. i(nfra). d(e) s(e)n(te)n(ti)a
⠀⠀⠀⠀ex(com)(municatio).

t]]enuit exco(mmun)icati(o). q(uod) ex eo patet q(uia) de f(a)c(t)o suit
⠀⠀⠀⠀absolutus. un(de) cessare a diui n(on)
]]s(e)n(tent)ia ex. per tuas.
del. sup(er) q(uesti)on(i)u(m) i(n) fi. (et) ii. q(uestio). vi.
⠀⠀⠀⠀app(e)llatio(n)e in(ter)posita. (et) ff. nih(il) innio. ap.
]] de iureiur. uenientes.
p]]ossessio potest recuperari absente d(omi)no. c(aput). si p(er) uim u(e)l
⠀⠀⠀⠀alio m(o)d(o). l. i.
]] artic(u)lo sup(er). quo app(ellatur)
]] a iur(is)d(i)ct(ione) sui iudic[[is]]
]]. (et) B. B. ad †B†. (et) (con)(trar)iu(s)
colli]]git(ur). (et) ad hoc est ar(gumentum) ff.
]]. un(ci)a. un(de) pot(est) po(ssessio)nem
]] p(er) hoc int(e)ll(igitu)r renu(n)tia(re)
]] pat(et). ℂ in del(e)gato sec(us)
]] ab ip(s)o ex legit(im)a ca(usa). nu(lla)
iuri]]sd(i)c(ti)o. i(nfra). eo(rum). ut debitus
dele]]gatu(m) renu(n)tiare int(e)ll(igi)t(ur)
]]†’’† gratu(m). (et) s(upra). d(e)testi(bus). cu(m)

general]]is app(e)llat(i)o. ℂ (con)(tra) iu. s(upra). e(odem)).
admit]]tit(ur). ℂ s(ecundum) q(uod) dicit hic i(n) una
]] loquitur de app(e)lla(tione). g(e)n(er)ali
]] ca(usa). ℂ s(ed) nec istud ten(et).
se]]mp(er) est exponenda. al(iter)
admitt]]it(ur) app(ellatio). g(e)n(er)alis siu(e) sp(eci)al(is).
]]o. cu(m) sp(eci)ali(s). ℂ porro.
]]. q(uestio). iii. certu(m). (et) s(upra). e(odem). si

]]eu(m) auc(tori)tas regis si i(n) le(-)
inue[[ntus fuisset. argu(mentum). xviii.
]]. salonitane. (et) i(n) aut(hentica) q(uomodo)
]] ℂ illud. coll. xxiii. q(uestio).
]] ℂ ar(gumentum). (con)(tra). q(uod) n(on) excusat. xx(-)
aus[[u. (et)c. rehep(re)nsibile. xx(-)
]] q(uestio). ii. q(ui)cu(m)q(ue) militu(m). ℂ so(lutio).
]] p(re)ueniat mandatu(m) cuius
domin]]um. p(a)p(am). tu(n)c regi obte(m)p(er)a(n)d(um)
ten]]eat regalia. xxiii. q(uestio). ult(imus).
u]]ocat (et) postea. exe(m)plo
omn]]ib(us) (et)(iam) regalib(us) sequatur
]] ibi fuisset. debuit ue(-)
cardina]]le(m) exe(m)plo petri. q(ui) uice(m)

nunt]]io credendu(m) est (et)(iam) i(n) alt(er)i(us)
]]cubi eor(um) q(ui) sub tu. u(el) cu.
]]ℂ ar(gumentum). (con)(tra). s(upra). d(e) of. del. pru(-)
]]p(er) c(er)tu(m) nu(n)tiu(m) litt(er)atorie
]]testi in alt(er)ius p(re)iuditi(-)
]](et). s(upra). d(e) testib. ueniens.
]]publico iurato fidel(ite)r
]]b(e)n(e) credit(ur) circa citat(i)o(n)es.
]]r. s(upra). d(e) p(re)su(m)p. illud. (et) ar(gumentum).
]]d(e) p(re)script. ad audi(enti)am.
xii]]ii. q(uestio). vi. si res. (et) xxiii. q(uestio). viii.
us]]ur(__). cu(m) tu. q(uia) i(m)possibile
obli]]gat(__). ff q(ue) sn. sine ap.

]]aliquo artic(u)lo app(e)llatio
]]postea em(er)gunt no(n) ex(-)
a]lii(s) remanet sub iurisd(i)c(ti)o(n)e
pro]]posuit. (et) s(upra). e(odem). cu(m) teneam(ur)
forti]]us app(e)llatio illos no(n) de-
enormi]]b(us). ut. i(nfra). e(odem). p(ro)posuit
nostra]]m. (et)c. cu(m) sit i(n) fi(nem). (et)c. p(er)-
cons]]uluit.
su]]spensus. na(m) suspensi (et) ex(-)
eli]]ge(re) nec eligi possunt.
nloc. (et) s(upra) d(e) exc(ommunicatus). cu(m) inter
no]]s in ho(m)i(n)em. ℂ ar(gumentum). (con)(tra). i(nfra). d(e) cll(er)i.
cele]]brat. ℂ s(ed) ibi soluit(ur).
]]no(m)i(n)atio nullu(m) ius fuit ac(-)
]]d(e) el(ect)a. q(uod) sic(ut). un(de) nullu(m)
]]p(re)stare seq(uen)ti elect(i)oni.
]](et)c. eccl(esi)a u(est)ra. ubi d(e) hoc.
]]sacro. †u(er)sus in† fi(nem). (et) s(upra). de
]]dī. in fi(nem). ℂ s(ed) nu(m)q(uid) iter(um)
iur]]am(en)tu(m) ab eo standi ma(n-)
]]ia(m) sem(e)l degerauerit. iii. dixit. q(uod) sic. (et) est ar(gumentum).
⠀⠀⠀⠀obti(mum). s(upra). d(e) mai(or). (et) obe(di)
a]]r(gumentum). (con)(tra). xxii. q(uestio). v. paruuli. (et) vi. q(uestio). i.
⠀⠀⠀⠀q(ui)cu(m)q(ue). (et) s(upra). d(e) p(re)su(m)p. litt(er)as. ℂ s(ed)
⠀⠀⠀⠀ibi no(n) ad(-)
iura]]m(en)tu(m) ut possit testificari p(ro) aliquo in obp(ro)briu(m)
⠀⠀⠀⠀ip[/s]or(um) q(ui) p(er)iuri su(n)t. sic. s(upra).
testi]]moniu(m). ℂ It(em) ar(gumentum). (con)(tra). ii. q(uestio). vii. no(n)
⠀⠀⠀⠀pot(est). ℂ s(ed) illud an(te)q(uam) peniteat. ℂ t(__). dicebat. q(uod).
]]deb(eat) ab isto recip(er)e p(re)t(er) iuram(en)tu(m). fid(ei)ussoria(m)
⠀⠀⠀⠀cautione(m) u(e)l pignoratitia(m).
]]†siue†. ar(gumentum). illius dec(retalis). litt(er)as. ℂ s(ed) illud
⠀⠀⠀⠀loquit(ur) cu(m) suspectus est de h(e)r(e)si. un(de)

Text continues from bottom of left column to lower portion of right
column, marked by dotted line.
eccl(esi)a recipit fid(e)iussoria(m) cautione(m) ad da(m)pnu(m) illius. ℂ (et)
⠀⠀⠀⠀ala. hoc ide(m) sen(-)
tiebat. ar(gumentum). s(upra). d(e) p(ro)cur. ca(usa). (et) s(upra). d(e)
⠀⠀⠀⠀p(re)su(m)p. scriba(m). ℂ dico cu(m) lau. q(uo)d iter(um) isti iura(-)
bunt i(n) (con)fussio(n)e(m) ip(s)or(um). (et) q(uia) forma est talis. q(uod)
⠀⠀⠀⠀cu(m) iuram(e)nto absolue[[atur]]
. i(nfra). d(e) s(e)n(tenti)a excom(municatus). ex tenore. cu(m) desideret i(n)
⠀⠀⠀⠀fi(nem). (et)c. sup(er) q(uod). b


Right Side, Beginning Above Main Text
.a. ℂ (et) sic duplici defensio(n)e defendebat(ur) iste auctoritate regis
⠀⠀⠀⠀(et) p(er) ap(p)e(lationem) q(ui)a [[ne]](-)
mo p(ro)hibet(ur) plurib(us) defensionib(us) uti. ff. de except(ionibus). nemo.
⠀⠀⠀⠀(et) s(upra). d(e) p(re)sc(ri)pt(ionibus).
auditis. ℂ p(re)t(ere)a si app(e)llatio tenuit (et) cardinalis sciuit illu(m)
⠀⠀⠀⠀app(e)llasse •
cardinalis no(n) ualuit. s(upra). e(odem). si duob(us). q(ua)r(e) (er)g(o) .
⠀⠀⠀⠀p(a)p(a) no(n) admittit tale(m) app(e)llat(ion)e(m).
ℂ no(n) (con)stabat q(uod) app(e)llasset. u(e)l q(uia) iusta fuisset
⠀⠀⠀⠀app(e)lla[/t](i)o. lic(et) allegaret. ℂ (et) po(-)
tius debuit credi cardinali (et) nu(n)tio suo q(uam) illi qui hoc allegabat
⠀⠀⠀⠀t(antu)m. ℂ (et)
p(re)t(ere)a debuit ire (et) allegare p(ri)uil(eg)iu(m) suu(m). ff. de iudic.
⠀⠀⠀⠀si q(ui)s ex aliena. (et)
s(upra) ex si duob(us). max(im)e si i(n) sua [*] legat(i)o(n)e inueniebat(ur).
⠀⠀⠀⠀ff. d(e) iur. o(mnis). iu. i.
ust.

.b. ℂ S(ed) q(ua)r(e) p(a)p(a) mandat q(uod) ve(-)
niat ad curia(m) cu(m) cardi(-)
nalis excipiebat (con)(tra) eu(m).
ut u(idetu)r p(er) id q(uod) dicit i(n) p(ri)n(cipio)
paratus erat petit(i)o(n)es
illi(us) admitte(re). s(ed) p(er) excep(-)
tione(m) repelli t(a)m(en) de(-)
buit no(n) puniri .s(upra). de
or(di). co. †c(um). u(ersus)†. ℂ Cardinalis
no(n) si(m)p(licit)er excipiebat. i(m-)
mo denu(n)tiaba/t d(omi)no .p(a)p(e).
(con)tumatia(m) sua(m) (et) exco(mmun)ica(-)
tione(m). ut in(de) puniret(ur)
(et) repelleret(ur) a petit(i)o(n)ib(us)
suis ta(m)qua(m) exco(mmun)icatus
q(ua)r(e) p(a)p(a) ip(su)m no(n) audiuit
p(ro)p(ter) exco(mmun)icat(i)one(m). (et) p(ro)p(ter) (con)(-)
tumatia(m) (et) (con)te(m)ptu(m) se(dis)
ap(ostolice). uocat ip(su)m ad ap(ostolicam)
se(dem). i(nfra). d(e) ac. ueniens. in fi.

.c. ℂ q(ua)r(e) no(n) (com)pellunt(ur) p(re)cise
stare iuditio eccl(esia)e s(ecundum)
q(uod) iurauerant. ℂ q(uia) g(ra)ua(-)
bant(ur) al(iter) no(n) admittit(ur)
hodie ap(pellatio). i(nfra). e(odem). ut debit(us)
(et) i(de)o no(n) u(idetu)r des(er)ere iura(-)
m(en)tu(m) cu(m) ex iusta ca(usa) di(-)
mittat illud. ff. q(ui) sa.
†co. i. ust. (et) s(upra). d(e) iur. o(mnis). iu. uir. puert†

.d. ℂ no(n) ar(e)tat(ur) ad hoc. †s(__) s(ecundum)†
q(uod) uisu(m) fu(er)it. ut s(upra). e(st)
cu(m) sit romana.

.e. ℂ hic p(re)figit(ur) dies ad it(er)
arripiendu(m). sic. s(upra). eo(dem). p(ersonas)

.f. ℂ .i(nfra). c(aput). xx. (con)(tra). ℂ so(uitur). ibi.

.g. ℂ .s(upra). c(aput). p(ro)x(im). (con)(tra). ℂ ibi iusta de
ca(usa) app(e)llavit. hic ca(usa) sub(-)
t(er)fugii ut litt(er)a dicit. (et)
litt(er)a soluit (con)(trarium). ℂ u(e)l sic in(-)
tellige diu(er)siate(m) istar(um)
decretaliu(m). ibi iurauit
stare iuditio q(uia) p(ro)p(ter) (con)tu(m)a(-)
tia(m) fuerat exco(mmun)icatus (et)
licet app(e)llet ex ca(usa) p(ro)babi(-)
li iuditio stare int(e)ll(igitu)r
q(uia) facit q(uod) ius sibi per(-)
mittit. i(nfra). e(odem). ut debit(us).
ar(gumentum). ff. iudicatu(m) sol(-)
ui cu(m) apud. (et). ff. rem
ra. ha. i. iii. q(uestio) falsus.
hic erat exco(mun)icatus p(ro)
aliquo delicto i(n) quo ia(-)
cebit forte. q(uia) d(e) (re)tine(-)
bat uxore(m) alt(er)ius. (et) sup(er)
hoc iurauit stare ma(n)(-)
datis eccle(sie) [[sed]] stati(m)
an(te) mandatu(m) u(e)l man(-)
dato f(a)c(t)o q(uod) illa(m) ulteri(us)
dimitt(er)et in(con)tine(n)ti
app(e)llauit. tali app(e)lla(tioni)
no(n) est aliquatenus
deferendu(m). q(uia) p(re)iudicat
iuram(en)to suo. (et) hoc sa(-)
tis pot(est) colligi ex ip(s)a
litt(er)a ubi dicit app(e)lla(-)
t(i)oni que iuram(en)to ei(us)
debeat derogare. q(uia)
sin(e) iuram(en)to tali app(e)lla(tione)
no(n) est d(e)ferendu(m) p(er) qua(m) i(n) sua iniq(ui)tate remaneat. i(nfra).
⠀⠀⠀⠀c(aput). xx. (et) s(upra). e(odem). (con)suluit
(et). c(aput). cum sit romana in fine(m)

Rear Flyleaf, rear-facing - Notes

Notes Beneath Main Text, Left Column
ℂ Ab hoc. i(nfra). subitelligas q(uod) iste. n(on). dicebat q(uod) ip(s)e
camor[[*]]n(__) [[*]]n(__) app(e)llauerat a ca(r)dinali an(te) q(uam) ex ea(m) ca-
ret eu(m).

Notes Beneath Commentary, Left Side
cosug[[*****************]]mus m(__) absoluit(ur) ad causela(m) ℂ [[**]]
]]postea deub[[*******]]

Notes Beneath Commentary, Right Side
[[**]]oi(__) collige. q(uod) (con)(tra) †iu(r)a(men)te†. ap(pellationem). no(n)
⠀⠀⠀⠀admi[[**]] ℂ [[**]]qui
[[***]] adi(__)ple[[*]] in a[[*******]]. si pot(est) in eande(m) d(ie)b(us)
⠀⠀⠀⠀s(e)n(tenti)am a[[****]] f[[**]]

Clean Transcriptions

Rear Flyleaf, front-facing - Liber extra

Column 1
ca(usam) (con)tingit. t(ibi). ap(pellatione). re(mota). (com)mitti et
adu(er)sa pars post citatio(n)e(m) it(er) ar(-)
ripu(er)it. ad. se(dem). ap(ostolicam) ueniendi. no(n)
minus poteris in negot(io) s(ecundu)m iu
ris formam p(ro)cedere q(uod) si an(te) cita(-)
tio(n)e(m) it(er) arripu(er)it n(on) e(st) aliquaten(us)
p(ro)cedendum. {I}(ncipit) d(e).
Sup(er) eo q(uod) sollicitudo tua quesi(-)
uit. prudentie tue duxi(mus) r(espon)d(endum). q(uod) si
d(e) aliqua exceptio(n)e q(uesti)o oriatur.
(et) exin(de) appellatio(n)e(m) fi(eri) (con)tingat. eid(em)
exceptioni erit m(er)ito sup(er)sede(n)du(m).
(et) si principal(is) causa sin(e) illa ter(-)
minari n(on) poterit. ei nichilomi(-)
nus sup(er)sedeatur. ℂ Si a(u)t(em) adu(er-)
sa pars d(e) falsi suggestio(n)e i(n) app(-)
ellatio(n)e(m) p(ro)rupit n(on) e(st) s(upe)r hoc sente(n-)
tia differenda. {I}(ncipit) d(e).
De appellationibus p(ro) cau(si)s minimi(s)
interpo(s)itis uolumus te tenere
q(uod) eis p(ro) quacunq(ue) leui causa fi(-)
ant. n(on) minus e(st) qua(m) si p(ro) maiori(-)
b(us) fierent deferendu(m). {I}(ncipit) d(e).
Sup(er) eo (et) i(n). sacri canones ant(e) (et)
po(s)t lit(is). (con)test(ationem). (et) i(n)p(ro)latio(n)e
⠀⠀⠀⠀s(e)n(tent)i(a)e
(et) p(ost) singul(is) facultatem t(ri)buu(n)t
appellandi leges aut(em) secula(-)
res appellatio(n)e(m) nisi in ca(s)ib(us). an(te)
sententia(m) n(on) admittunt. ℂ In ca(-)
usis quoq(ue) ecc(lesia)sticis ubi appellati(-)
onis remediu(m) tollitur sic(ut) appel(-)
lationi ita recusationi no(n) e(st) ali(-)
quatenus defere(n)du(m). ℂ Si aut(em). i(nfra).
c(er)tum t(em)p(u)s lis decidenda (com)mittitur ex(-)
tunc terminus incipit cu(rrere) iudi(-)
ces (con)tigerit litteras recepisse.
{I}(ncipit) d(e).
Peruen(it) ad nos q(uod) cu(um) cl(er)ici se (con)que(-)
rantur ab aliquib(us) uulnerato(s)
u(e)l alias e(ss)e lesos. qui inpetu(n)tur
ap(ostolicam). se(dem). appellant (et) [/i(nfra)]. .f(raternitati).
⠀⠀⠀⠀t(ue). m(andamus). q(uatenus).
si excessus eor(um) publicus n(on) sit (et)
notorius eo(s). [/ec(clesiastica)] ce(nsura) (com)pellas, u(t)
i(nfra) (con)ueniens t(em)p(u)s ap(pellationem) interposi(-)
tam p(ro)sequantur. Si u(er)o pub(-)

Column 2
lic(us) [/e(st) (et)] notorius appellationis
obtentu n(on) p(re)termittas. quin eo(s)
ex(com)municatos d(e)nunties, ip(s)os(-)
que facias sicut excommunicato(s)
cautius euitari. do(n)ec passis i(n)iu(-)
riam satisfaciant. (et) cum litte(r)i(s)
tuis ap(osto)lico se (con)spectui rep(re)sen
tent. {I}(ncipit) d(e) archiep(iscop)o tolletan(o).
Co(n)suluit n[/os. tua.] f(raternitas). (con)(sultationi). t(ue). duxi(-)
mus. re(sponden)d(um). q(uod) si aliqui quos ma(-)
nifestu(m) sit (et) notoriu(m) uxore(m) alt(er)i(us)
d(e)tinere. aut iniecisse manus
uiolentas in cl(er)icu(m) appella[/u(er)i(n)t]
[/eorum appellationi non est]
[/aliquatenus d(e)fe(re)ndu(m). S(ed)] cuo(m)
multa dicantur notoria q(ue) n(on)
sunt. p(ro)uide(re) debes ne q(uo)d dubi(-)
um e(st) p(ro) notorio uidearis h(abe)re
ℂ Illos aut(em) qui appellant a
p(re)sentia tua cog(ere d(e)bes .i(nfra). t(em)p(u)s
(con)ueniens. ap(pellationem). int(er)po(s)itam pro(-)
sequi. aut iudicio tuo. ap(pellatione). re(mota)
pare(re). {I}(ncipit) d(e).
Suggestum e(st) aurib(us) n(ost)ris q(uod) q(uum)
opp(re)ssi ad p(re)sidium. ap(ostolice). s(edis). re(-)
currunt. (et) ap(pellatione). f(a)c(t)a iter arrip/i
[/u(n)t], adu(er)sarii eorum. ap(pellationem) inter(-)
po(s)itam (co)gnoscentes. nec ad p(re-)
sentiam n(ost)ram accedunt nec
r(espo)nsale(m) [/tra(n)smittu(n)t]. cu(um) aute(m)
sens(er)int illos n(ost)ras litteras [/repo(r-)]
[/tasse] in uoce(m) appellationis
p(ro)rumpunt (et) it(er) ad nos arripi(-)
unt ueniendi. ut sic eor(um) sol(-)
licitudine(m) a quib(us) inpetunt(ur)
eludant. t(ue). (con)(sultationi). t(aliter). r(espondemus). ut
⠀⠀⠀⠀si quis d(e-)
p(re)hensus fu(er)it h(oc) ex fraude uel
malitia facere appellationi
eius n(on) deferas n(eque) ob id causa(m)
t(ibi) commissa(m) terminare p(ost)po(n)as.
q(uia) decretale(m) ep(isto)la(m) qua tales ị
mun[/i]ri uidentur n(on) ad d(e)p(ri)m(en)da(m)
cuiusq(ue) iustitia(m). s(ed) remoue(n)d(um)
grauam(en) nos fecisse (co)gnoscas.
{I}(ncipit) d(e) eboracen(si) archiep(iscop)o

Rear Flyleaf, front-facing - Glossa Ordinaria

Left Side
post sententia(m) an(te) citationem. I(nfra). et suggestum.
an(te) sci(enti)am litt(er)a(rum) i(m)petrata(rum) (con)(tra) eum. I(nfra).
⠀⠀⠀⠀d(e). ad h(a)ec sic(ut). s(ed) hodie ista[[
bent locu(m). q(u)i(a) no(n) p(ro)dest allegare q(uia) p(re)mis(er)it
⠀⠀⠀⠀nu(n)ciu(m). an(te) aut (etiam) si dix(er)it se[[
[[litteras]] h(abe)re q(ue) n(on) si(n)t iudici p(re)sentate. I(nfra). (d)e ut
⠀⠀⠀⠀debitus. (et) II. q. VI. § ei(us)[[
[[quid]] si no(n) misit nu(n)cia(m) s(ed) i(n) p(ro)p(ri)a p(er)sona iuit.
⠀⠀⠀⠀nu(m)q(ui)d p(ro)cede(tu)r (con)(tra) eu(m). si (con)
[[ueniat(ur)]] cora(m) ordinario u(e)l del(e)gato. sup(er) eo p(ro) quo iuit.
⠀⠀⠀⠀credo q(uod) si no(n)

sit q(ui) defendat eu(m). cu(m) debuerit dimisisse p(ro)curatore(m)
⠀⠀⠀⠀p(ro)cedet(ur) (con)(tra) eum
p(ro)p(ter) hoc. q(ui)a. (et) fi ia(m) cu(m) lit(er)is reu(er)sue e(ss)et.
⠀⠀⠀⠀no(n) p(ro)de(ff)et tanq(uam) ab adv(er)sario ia(m)
debitus. (et) s(upra). def(or)o (com)(pe). o. p(enu)lt. a(rgume)n (con)(tra).
⠀⠀⠀⠀i(nfra). e(odem), dilec(t)i. (et) c. ut n(ost)r(u)m. q(ui)a plus est
ut ibi. s(ed) ibi ab(te) iter arreptu(m) ia(m) litigaba(n)t un(de) it(er) ibi
⠀⠀⠀⠀h(abe)t(ur) ibi es(t) q(uas)i p(ro) appellatione[[ne]]
ria(m) nulla e(aus)a mota v(e)l (com)minata p(ro) lit(er)is i(m)petrandis,
⠀⠀⠀⠀un(de) si aduersari(us) eu(m)
tet. qui debuit e(ss)e diligens (et) ip(su)m p(re)uenisse. t. dixit q(uo)d
⠀⠀⠀⠀no(n) deb(et) p(ro)c
Fraude u(e)l dolo tun[[c]]
suu(m) n(o)n expectabit(ur).

[[hoc]] po(tes)t h(abe)re locu(m) ta(m)
]]te(m). (con)(testatam). q(uam) postea. ut[[
an(te) lite(m) (con)te(statam) obiciat(ur)
]]qua except(i)o r(ati)onabil(is).
]]si e(ss)et p(ro)bata (deb)e(r).(et) iu
eam admitte(ere) nolit
si hoc app(e)llet(ur) iudex
no(n) deb(et) p(ro)ced(er)e u(e)l re(-)
[[mov]](er)e g(r)auam(en). I(nfra). (d)e. ut
[[debi]]tus. (et) d(e). cu(m) cessa(n)te
recouabit(ur) totu(m) q(uod) fe(-)
[[cer]](it). de hoc h(ab)es. m(u)lta
]]empla I(nfra). (d)e. ex p(ar)te: si(-)
]]ficauit. sig(ni)fica(n)tib(us),
finita exempla i(n)ue[[
sup(er) hoc. post lite(m)
eod(em) mo(do). pone exem
de. ord/. cog(nit).
[[ita]] no(n) p(ro)cedetur sup(er)
[[prin]]cipali. (et) i(n) p(re)iudicialib(us)
]]ptio(n)ib(us) hoc h(abe)t locu(m). Plu[[
exempla ponu(n)t(ur). III.[[
q. XI. [[e(st)]]. aliq(ua)n(do).
[[puta]] pactu(m) de no(n) pete(n)do
]]ripti/o (et) (con)similes.
]]ur q(uod) si p(ri)ncipalis c(aus)a
]]sit expediri sin(e) illa
q(uod) no(n) obstante illa ap(pellatione).
]]ced(er)e possit i(n) p(ri)ncipa(li)
(et) ita u(idetu)r q(uod) teneor liti(-)
]]re sub illo q(ui) me g(ra)(-)
]]uit a quo app(e)llauit
]]ta et(iam) de c(aus)a (con)(tra) illud
d(e) ad h(ec). (et) I(nfra). d(e) p(ro)posu[[
]] satis crede(re)m q(uod) uacat
[[h(ic)]]. ar(gumentum). a (con)(trar)io sensu. q(uia)
]] ia(m) c(e)r(t)a r(ati)one me g(ra)(-)
]]uit quo(modo) pot(er)it postea
]]ce(er)e me i(n)uito. non
]] III. q. v. q(uod) suspecti.
]]oc int(e)lligu(n)t q(ui)da(m) cu(m)
]]are nolebat s(ed) alle(-)
]]bat t(antu)m. (et) i(de)o no(n) ual(et)
]]pellat(i)o. u(e)l dicas q(uod) h(ec)
]]cept(i)o de falsi sug(-)
]]estione no(n) est admi(-)
]]nda post lit(em). (con)(testatam). Cum
]] dilatoria. (et) hic erat
]]. q(uia) sola s(ente)n(t)ia erat
]]renda. un(de) no(n) debet di(-)
]]rri s(ente)n(t)ia. p(ro)p(ter) tale(m) app(-)
]]one(m). qu(a)e ab initio
]] p(ro)ponenda. s(upra) d(e) re
]] int(er) mo(n)asteriu(m). si(mile). ℂ.
fals satis. aperte (et) ℂ. de l(e)(-)[[
i(n) fraude(m). ubi no(n) di(-)
]]tur executio p(ro)p(ter) su(-)
]]tione(m) falsi.
[[m]]inima po(tes)t dici duo(rum)
]]ureo(rum). q(uia) p(ro) ea no(n) dat(ur)
[[no(n)]] actio de dolo. ff
]] dolo. si oleu(m). i(n) fi(nem). (et)
s[[****]]. u(e)l (et)(iam). X. aureo(rum)
si cui plusq(ue) p(er) †lege(n)(-)
ladia(m).† i. iii. qu(am)u(i)s. ℂ
]]l. solido(rum). ℂ. d(e) defen(sor).
]]it q(uis). u(e)l illa d(i)c(itur) m(in)i(-)
]]a qu(a)e ad su(m)ptus iu(-)
]]ciales no(n) sufficit. II.
VI. an(te)rio(rum). § illud (et)(iam).
]]a p(ro) qua(libet) c(aus)a q(uia) app(e)llat(ur) †ti(a)†
]]a po(tes)t q(ui)s g(ra)uari i(n) par(-)
]]sic(ut) in magno. q(u)a(nti)tas
e]] no(n) facit q(ua)r(e) intro(-)
]]ucta sit app(e)llat(i)o. s(ed) iniqu[[u]]m grauam(en). s(upra). (d)e. Ad
⠀⠀⠀⠀n(ost)ram. (et) I(nfra). d(e). cu(m) sp(eci)ali
]]porro sic (et)(iam) i(n) minima [[r]]e furtu(m) (com)mittit(ur). p(ro)iui.
⠀⠀⠀⠀XIIII. q. ult. c. ult. q(uia) no(n)
]]tu(m) s(ed) furantis affectus (con)sid(e)ratur. ut ibi dicit(ur). B
⠀⠀⠀⠀
Right Side, Beginning at First Protruding Initial
†.a.† ℂ alt(er)natiue: s(cilicet). ut u(e)l p(ro)[[
i(n) t(er)mino (con)stituto a iu[[
cora(m) eo re(spon)dea(n)t. sic. I(nfra).[[
ge: s(upra). (d)e: cu(m) sit rom[[
alias nemo po(tes)t (com)pe[[
. ℂ. ut. eos. in fi.

.a. ℂ s(upra). e(odem). cu(m) sit romana[[
ex hac dec(retali). ar. q(uod) exco[[
pot(est). iii. q. ix. re uera[[
inter.

.b. ℂ in hoc ca(s)u cu(m) iniuri[[
p(rim)o deb(et) sati(is)fac(er)e q(uam) ab[[
ex p(ar)te. si. i(nfra). d(e) s(e)n(tent)ia ex.[[

.c. ℂ sic. s(upra). e. c. p(ro)p(ter). (et)c. cu(m)[[

.d. notoriu(m) d(icitu)r trib(us) mo[[
ust. ubi de hoc.

.e. ℂ sub alt(er)nat(i)one ut u [[
llatione(m) i(n) t(er)mino †s(ta)c(u)t[[o]]†[[
so r(esp)o(n)d(e)a(n)t cor(a)m eo(dem). ut[[
sit romana. (et) i(nfra). c(od). se[[

.f. ℂ ar(gumen)tu(m). q(uod) aliq(ui)s possit[[
tia iudicis. ar(gumentum). s(upra). d(e) ali[[
. c. i. q(ui)a ex quo q(ui)s sci[[
. ii. q(uestio). vi. biduu(m). (et) C. q[[
Ab eo(dem). (et) ff. q(uan)d(o) app(e)l[[
un(de) u(idetu)r q(uod) si ep(isco)p(u)s meus[[
care (et) absens app(e)llem[[
no(n) tenet. t(ame)n in ca(s)u u[[
me appellasse no(n) pun[[
. ii. q(uestio). vi. dec(re)to. (et) XXIIII[[
lau. (et) est hic ar(gu). q(uod). rali[[
du(m)m(od)o no(n) fiat malitio[[
ualet app(e)llatio talis. i(nfra)[[
(et) c cu(m) sp(eci)ali.

.g. ℂ . s(ed) quis p(ro)babit istum m[[
Sse- adu(er)sarius q(ui) hoc o[[
p(ro)ba. Ab ea. (et) i. In ex[[
fraudem allegat ea(m)[[
p(ro)ba. quo(ties). (§) qui dolo[[
p(ro)bata malitia

.h. ℂ .s(upra). ei meminimus[[
sicut.

.i. ℂ si. S(upra) e(st). ad n(ost)ram. (et) i(nfra).[[
ℂ porro. q(uod) eni(m) p(ro)uisu(m)
dia(m) no(n) deb(et) u(er)gere ad n[[
licet. (et) iuris occasio a[[
diu(m) trahi no(n) deb(et). †D†(e)
emptore†t†. cum qu(i). (et) I. d[[
Non nullis.

†-i† ℂ de app(e)llat(i)one. q(ue) fit[[
lige se(cun)d(u)m illa(m) dec(retalem) i(nfra) de[[
post s(ente)n(t)ia(m) u(er)o indiffer[[
nulla c(aus)a exp(re)ssa. se(d) suf[[
iniqua s(ente)n(t)ia appell.[[
Ma.

-k ℂ ut. u. q. vi. †s† an(te) s(ente)n(t)ia(m)

Starting from l initial left of text
-l ℂ sic(ut) app(e)llat(i)o c(aus)a p(ro)babili[[
no(n) admittit(ur). I(nfra) e(st). ut d[[
denda sic nec recusat[[
c(aus)a recusat(i)o(n)is p(ro)babili[[
. e(st). cu(m) sp(ec)iali.

-m ℂ die receptionis. no(n) n[[
siquis caut. †IcI.† ff d[[
rers. annus. iiii. †qro.†[[
dies in quo p(ro)ponitur[[
tio qu(a)e infra. viii. die[[
bet. non (com)putatur. in[[
ebus. s(upra). de except. pia[[
u(e)l i(n) †(con)(tr)a† v. d(e) †lugbo† innoc[[
quens. ar. g. ff de uertorum obligat(i)o[[ri]]bus continuus actu[[
presens. B

Rear Flyleaf, rear-facing - Liber extra

Column 1
Ad p(re)sentia(m) n(ostr)a(m). R. p(res)b(yte)ro ueni(-)
ente ep(iscop)o tusculan(o). (et) P. s(an)c(ta)e Su(-)
sannae card(inali) tuam et ip(s)ius ca(usam)
(com)misimus audienda(m). qui
ad obiectio(n)e(m) tuam. li(cet). R. p(res)b(yte)r
n(on) e(ss)et excommunicatus de
iure d(e) f(a)c(t)o t(ame)n eu(m) fecerunt ad(-)
solui. i(de)o(que) m(andamus). q(uatenus). p(re)dictu(m) p(res)b(yte)r(u)m
p(ro) eo q(uod) p(ost) ex(com)municatio(n)e(m). (con)(tra). ap(pellationem)
f(a)c(ta)m divina cantavit. nulla(-)
tenus inquietes. s(ed) ad eu(m) sta(-)
tum reducas om(ni)a, in quo era(n)t
t(em)p(o)r(e). ap(pellationis). emissae. I(ncipit) d(e). cant(uariensi) ar(chiepiscopo)
Cu(m) teneamur. (et) i(nfra). q(uonia)m nos (c)o(n)su(-)
l(er)e uoluisti utrum si eo(rum) p(osses)s(i)o q(ui)
ad audientia(m). n(ostram). appellant
turbata fu(er)it t(ibi) ea(m) sibi liceat re(-)
formare eo de quo appellatio e(est)
int(er)po(s)ita p(re)termisso pru(dentie). t(ue). t(aliter). R(espondemus).
q(uod) si exin(de) ad te querela p(er)uene(-)
rit. id ordin(e) iudicia(r)io tibi li(-)
cebit. I(ncipit) d(e). ep(iscop)o et archid(iacono). bon(oniensibus).
Co(n)suluit. (et) i(deo). C(onsultationi). u(estre) t(aliter) R(espondemus).
⠀⠀⠀⠀q(uod) si gene(-)
ralit(er). a[[p]](pellationem). quis. interponeret
ab omni grauamine q(uod) sibi
p(os)s(et); (con)tingere. h(uiusmodi). ap(pellationi). tenere n(on)
d(e)b(et);. Si vero ab aliquo iudice
sup(er) omni grauamine q(uod) i(n) una
c[[a]](usa) sibi possit inferri qua(n)quam
general(is) appellatio sit int(er)posi(-)
ta appellationi t(ame)n ei(us) e(st) ab eod(em)
iudice deferend(um) . I(ncipit) d(e) camo(-)
ren(si). ep(iscop)o.
Cu(m) p(ar)ati e(ss)emus tuas petitio(n)es
admitt(er)e. (infra). diac. ca(r)d(inalis). oli(m). ap(ostolice).
se(dis). le(gatus). p(ro)posuit q(uam) cum ad eius
vocatione(m) (con)tempsisses acced(er)e
i(n) p(er)sonam tua(m) ex(com)municatio(n)is/
se(n)te(n)tia(m) p(ro)mulgavit. (et) i(nfra). cu(m)q(ue)
. n. canonicus b(eati) Jacobi fi(r)(-)
miter asseueraret q(uod) in legati(-)
o(n)e(m) regis e(ss)es et id(e)o n(on) potuisses ad
uocatione(m) p(re)dicti. card(inalis). acce(-)
d(er)e card(inalis) e c(ont)r(a) ass(er)uit. q(uod) n(on) in lega(-)
tio(n)e; reg(is). s(ed) in salamantina
eccl(es)ia te suus nuntius i(n)ue(-)
niss(et) (et) i(gitur). nos v(er)o attendentes/
q(uod) te n(on) d(e)cuit (con)te(m)pn(er)e opte(n)(-)

Column 2
tu. ap(pellationis). ad uocatione(m) uenire
Legati precipimus. q(uatenus). ue(l) i(n) p(ersona)
p(ro)p(ri)a (ve)l p(er) ido(n)eos nu(n)cios/. ap(osto)lico te (con)
(con)spectui rep(re)se(n)tes. i(n)noce(n)tia(m) tua(m) si
pot(er)is oste(n)surus. I(ncipit) d(e) cant(uariensi) A(r)chi(-)
ep(iscop)o. †S(u)p(er). sic piy.†
Ad h(ec). (et) i(nfra); p(re)terea d(e) his qui iura(-)
m(en)tu(m) p(re)stant q(uod) stabu(n)t iud(i)c(i)o
eccl(es)i(a)e (et) postea appellant. id
tua sollicitudo p(ro)uid(e)at. ut eos/
ut eos s(er)uare q(uod) iurant v(e)l. i(nfra).
XL. d(ies). p(ost). ap(pellationem). interpo(s)ita(m) it(er) arri(-)
p(er)e ad ip(s)a(m) p(ro)sequenda(m) (com)pellas/.
I(ncipit) d(e) carnoten(si). ep(iscop)o.
Qu(esti)o(n)i quam facis utrum t ap(-)
pellat[[ioni]] illi(us) sit deferendu(m) q(ui)
sic(ut) moris e(st) p(re)stito iuramento
absolui meretur. (et) antequa(m)
ei mandaretur aliquid u(e)l ma(n)(-)
dato to recepto c(aus)a subterfugi(-)
i appellauerit. R(espondemus) q(uod) app[[el]]a(-)
tioni que iuram(en)to ei(us) d(e)b(e)at d(e)(-)
rogare n(on) e(st) i(n) aliquo d(e)fere(n)du(m).
s(ed) statim erit in ea(n)d(em) reduce(n)d(us)
se(n)te(n)tia(m) q(ue) do(n)ec ma(n)datu(m) susc[[ep(er)]]it.
(et) susceptum p(ro) posse fu(er)it p(ro)se(-)
cutus. d(e)b(et) firmiter obs(er)uar(i). I(ncipit) d(e)
uinton(iensi). ep(iscop)o.
Preterea de hus qui ad ap(ostolicam). se(dem). i
app(e)llant. (et) p(ost)ea grauia (com)mit(-)
tentes. se du(m) (con)ueniuntur ap(-)
pellatio(n)e tuentur. duxi(m)us r(espon)d(endum)
q(uod) eos appellatio n(on) deb(et) in sua
†ium† iniquitate tueri q(u)o/ mi(-)
nus eo(rum) excessus censusra ca(-)
nonica puniantur. I(ncipit) d(e) gran
den(si). patriarche (et) s(an)c(t)i uital(is) pre(s)(-)
Bitero cardinal(i).
Constitutis i(n) pre(sentia). n(ostra). abbate s(an)c(t)i
felicis (et) p(res)b(ite)ro. R. p(ro) controu(er)sia
q(ue) de electio(n)e torsc(e)ll(ane) eccl(es)i(a)e e(st) sub(-)
orta. (et) I(nfra). i(de)oq(ue). m(andamus). q(uatenus). si archid(iaconus).
⠀⠀⠀⠀p(ost).
ap(pellationem). (et) denunciatio(n)e(m) ex(com)mu(-)
nicationis ad nominatione(m)
sepe dicti. c. p(ro)cess(er)it. (et) primicer(ius).
cu(m) canonicis (et) plebanus cu(m)
assensu cleri ep(iscop)atus v(e)l maio(-)
ris (et) sanioris partis p(re)no(m)i(n)a(tem).

Rear Flyleaf, rear-facing - Glossa Ordinaria

Left Side, Beginning Above Main Text
de]]testib(us) ueniens. i(n) fi. (et) istud sepe fit lic(et) exco(mmun)cat(i)o
⠀⠀⠀⠀de iure no(n) teneat. i(nfra). d(e)
]]n(er)abilis. (et) xxiiii. q(uestio). i. audivim(us). si(mile). ff.
⠀⠀⠀⠀deremissio(n)ib(us). l. un(ci)a. c(aput). d(e) ingenu(is).
de]]cretali innot. iiii. solet a nonnullis. i(nfra). d(e) s(e)n(te)n(ti)a
⠀⠀⠀⠀ex(com)(municatio).

t]]enuit exco(mmun)icati(o). q(uod) ex eo patet q(uia) de f(a)c(t)o suit
⠀⠀⠀⠀absolutus. un(de) cessare a diui n(on)
]]s(e)n(tent)ia ex. per tuas.
del. sup(er) q(uesti)on(i)u(m) i(n) fi. (et) ii. q(uestio). vi.
⠀⠀⠀⠀app(e)llatio(n)e in(ter)posita. (et) ff. nih(il) innio. ap.
]] de iureiur. uenientes.
p]]ossessio potest recuperari absente d(omi)no. c(aput). si p(er) uim u(e)l
⠀⠀⠀⠀alio m(o)d(o). l. i.
]] artic(u)lo sup(er). quo app(ellatur)
]] a iur(is)d(i)ct(ione) sui iudic[[is]]
]]. (et) B. B. ad †B†. (et) (con)(trar)iu(s)
colli]]git(ur). (et) ad hoc est ar(gumentum) ff.
]]. un(ci)a. un(de) pot(est) po(ssessio)nem
]] p(er) hoc int(e)ll(igitu)r renu(n)tia(re)
]] pat(et). ℂ in del(e)gato sec(us)
]] ab ip(s)o ex legit(im)a ca(usa). nu(lla)
iuri]]sd(i)c(ti)o. i(nfra). eo(rum). ut debitus
dele]]gatu(m) renu(n)tiare int(e)ll(igi)t(ur)
]]†’’† gratu(m). (et) s(upra). d(e)testi(bus). cu(m)

general]]is app(e)llat(i)o. ℂ (con)(tra) iu. s(upra). e(odem)).
admit]]tit(ur). ℂ s(ecundum) q(uod) dicit hic i(n) una
]] loquitur de app(e)lla(tione). g(e)n(er)ali
]] ca(usa). ℂ s(ed) nec istud ten(et).
se]]mp(er) est exponenda. al(iter)
admitt]]it(ur) app(ellatio). g(e)n(er)alis siu(e) sp(eci)al(is).
]]o. cu(m) sp(eci)ali(s). ℂ porro.
]]. q(uestio). iii. certu(m). (et) s(upra). e(odem). si

]]eu(m) auc(tori)tas regis si i(n) le(-)
inue[[ntus fuisset. argu(mentum). xviii.
]]. salonitane. (et) i(n) aut(hentica) q(uomodo)
]] ℂ illud. coll. xxiii. q(uestio).
]] ℂ ar(gumentum). (con)(tra). q(uod) n(on) excusat. xx(-)
aus[[u. (et)c. rehep(re)nsibile. xx(-)
]] q(uestio). ii. q(ui)cu(m)q(ue) militu(m). ℂ so(lutio).
]] p(re)ueniat mandatu(m) cuius
domin]]um. p(a)p(am). tu(n)c regi obte(m)p(er)a(n)d(um)
ten]]eat regalia. xxiii. q(uestio). ult(imus).
u]]ocat (et) postea. exe(m)plo
omn]]ib(us) (et)(iam) regalib(us) sequatur
]] ibi fuisset. debuit ue(-)
cardina]]le(m) exe(m)plo petri. q(ui) uice(m)

nunt]]io credendu(m) est (et)(iam) i(n) alt(er)i(us)
]]cubi eor(um) q(ui) sub tu. u(el) cu.
]]ℂ ar(gumentum). (con)(tra). s(upra). d(e) of. del. pru(-)
]]p(er) c(er)tu(m) nu(n)tiu(m) litt(er)atorie
]]testi in alt(er)ius p(re)iuditi(-)
]](et). s(upra). d(e) testib. ueniens.
]]publico iurato fidel(ite)r
]]b(e)n(e) credit(ur) circa citat(i)o(n)es.
]]r. s(upra). d(e) p(re)su(m)p. illud. (et) ar(gumentum).
]]d(e) p(re)script. ad audi(enti)am.
xii]]ii. q(uestio). vi. si res. (et) xxiii. q(uestio). viii.
us]]ur(__). cu(m) tu. q(uia) i(m)possibile
obli]]gat(__). ff q(ue) sn. sine ap.

]]aliquo artic(u)lo app(e)llatio
]]postea em(er)gunt no(n) ex(-)
a]lii(s) remanet sub iurisd(i)c(ti)o(n)e
pro]]posuit. (et) s(upra). e(odem). cu(m) teneam(ur)
forti]]us app(e)llatio illos no(n) de-
enormi]]b(us). ut. i(nfra). e(odem). p(ro)posuit
nostra]]m. (et)c. cu(m) sit i(n) fi(nem). (et)c. p(er)-
cons]]uluit.
su]]spensus. na(m) suspensi (et) ex(-)
eli]]ge(re) nec eligi possunt.
nloc. (et) s(upra) d(e) exc(ommunicatus). cu(m) inter
no]]s in ho(m)i(n)em. ℂ ar(gumentum). (con)(tra). i(nfra). d(e) cll(er)i.
cele]]brat. ℂ s(ed) ibi soluit(ur).
]]no(m)i(n)atio nullu(m) ius fuit ac(-)
]]d(e) el(ect)a. q(uod) sic(ut). un(de) nullu(m)
]]p(re)stare seq(uen)ti elect(i)oni.
]](et)c. eccl(esi)a u(est)ra. ubi d(e) hoc.
]]sacro. †u(er)sus in† fi(nem). (et) s(upra). de
]]dī. in fi(nem). ℂ s(ed) nu(m)q(uid) iter(um)
iur]]am(en)tu(m) ab eo standi ma(n-)
]]ia(m) sem(e)l degerauerit. iii. dixit. q(uod) sic. (et) est ar(gumentum).
⠀⠀⠀⠀obti(mum). s(upra). d(e) mai(or). (et) obe(di)
a]]r(gumentum). (con)(tra). xxii. q(uestio). v. paruuli. (et) vi. q(uestio). i.
⠀⠀⠀⠀q(ui)cu(m)q(ue). (et) s(upra). d(e) p(re)su(m)p. litt(er)as. ℂ s(ed)
⠀⠀⠀⠀ibi no(n) ad(-)
iura]]m(en)tu(m) ut possit testificari p(ro) aliquo in obp(ro)briu(m)
⠀⠀⠀⠀ip[/s]or(um) q(ui) p(er)iuri su(n)t. sic. s(upra).
testi]]moniu(m). ℂ It(em) ar(gumentum). (con)(tra). ii. q(uestio). vii. no(n)
⠀⠀⠀⠀pot(est). ℂ s(ed) illud an(te)q(uam) peniteat. ℂ t(__). dicebat. q(uod).
]]deb(eat) ab isto recip(er)e p(re)t(er) iuram(en)tu(m). fid(ei)ussoria(m)
⠀⠀⠀⠀cautione(m) u(e)l pignoratitia(m).
]]†siue†. ar(gumentum). illius dec(retalis). litt(er)as. ℂ s(ed) illud
⠀⠀⠀⠀loquit(ur) cu(m) suspectus est de h(e)r(e)si. un(de)
eccl(esi)a recipit fid(e)iussoria(m) cautione(m) ad da(m)pnu(m) illius. ℂ (et)
⠀⠀⠀⠀ala. hoc ide(m) sen(-)
tiebat. ar(gumentum). s(upra). d(e) p(ro)cur. ca(usa). (et) s(upra). d(e)
⠀⠀⠀⠀p(re)su(m)p. scriba(m). ℂ dico cu(m) lau. q(uo)d iter(um) isti iura(-)
bunt i(n) (con)fussio(n)e(m) ip(s)or(um). (et) q(uia) forma est talis. q(uod)
⠀⠀⠀⠀cu(m) iuram(e)nto absolue[[atur]]
. i(nfra). d(e) s(e)n(tenti)a excom(municatus). ex tenore. cu(m) desideret i(n)
⠀⠀⠀⠀fi(nem). (et)c. sup(er) q(uod). b


Right Side, Beginning Above Main Text
.a. ℂ (et) sic duplici defensio(n)e defendebat(ur) iste auctoritate regis
⠀⠀⠀⠀(et) p(er) ap(p)e(lationem) q(ui)a [[ne]](-)
mo p(ro)hibet(ur) plurib(us) defensionib(us) uti. ff. de except(ionibus). nemo.
⠀⠀⠀⠀(et) s(upra). d(e) p(re)sc(ri)pt(ionibus).
auditis. ℂ p(re)t(ere)a si app(e)llatio tenuit (et) cardinalis sciuit illu(m)
⠀⠀⠀⠀app(e)llasse •
cardinalis no(n) ualuit. s(upra). e(odem). si duob(us). q(ua)r(e) (er)g(o) .
⠀⠀⠀⠀p(a)p(a) no(n) admittit tale(m) app(e)llat(ion)e(m).
ℂ no(n) (con)stabat q(uod) app(e)llasset. u(e)l q(uia) iusta fuisset
⠀⠀⠀⠀app(e)lla[/t](i)o. lic(et) allegaret. ℂ (et) po(-)
tius debuit credi cardinali (et) nu(n)tio suo q(uam) illi qui hoc allegabat
⠀⠀⠀⠀t(antu)m. ℂ (et)
p(re)t(ere)a debuit ire (et) allegare p(ri)uil(eg)iu(m) suu(m). ff. de iudic.
⠀⠀⠀⠀si q(ui)s ex aliena. (et)
s(upra) ex si duob(us). max(im)e si i(n) sua [*] legat(i)o(n)e inueniebat(ur).
⠀⠀⠀⠀ff. d(e) iur. o(mnis). iu. i.
ust.

.b. ℂ S(ed) q(ua)r(e) p(a)p(a) mandat q(uod) ve(-)
niat ad curia(m) cu(m) cardi(-)
nalis excipiebat (con)(tra) eu(m).
ut u(idetu)r p(er) id q(uod) dicit i(n) p(ri)n(cipio)
paratus erat petit(i)o(n)es
illi(us) admitte(re). s(ed) p(er) excep(-)
tione(m) repelli t(a)m(en) de(-)
buit no(n) puniri .s(upra). de
or(di). co. †c(um). u(ersus)†. ℂ Cardinalis
no(n) si(m)p(licit)er excipiebat. i(m-)
mo denu(n)tiaba/t d(omi)no .p(a)p(e).
(con)tumatia(m) sua(m) (et) exco(mmun)ica(-)
tione(m). ut in(de) puniret(ur)
(et) repelleret(ur) a petit(i)o(n)ib(us)
suis ta(m)qua(m) exco(mmun)icatus
q(ua)r(e) p(a)p(a) ip(su)m no(n) audiuit
p(ro)p(ter) exco(mmun)icat(i)one(m). (et) p(ro)p(ter) (con)(-)
tumatia(m) (et) (con)te(m)ptu(m) se(dis)
ap(ostolice). uocat ip(su)m ad ap(ostolicam)
se(dem). i(nfra). d(e) ac. ueniens. in fi.

.c. ℂ q(ua)r(e) no(n) (com)pellunt(ur) p(re)cise
stare iuditio eccl(esia)e s(ecundum)
q(uod) iurauerant. ℂ q(uia) g(ra)ua(-)
bant(ur) al(iter) no(n) admittit(ur)
hodie ap(pellatio). i(nfra). e(odem). ut debit(us)
(et) i(de)o no(n) u(idetu)r des(er)ere iura(-)
m(en)tu(m) cu(m) ex iusta ca(usa) di(-)
mittat illud. ff. q(ui) sa.
†co. i. ust. (et) s(upra). d(e) iur. o(mnis). iu. uir. puert†

.d. ℂ no(n) ar(e)tat(ur) ad hoc. †s(__) s(ecundum)†
q(uod) uisu(m) fu(er)it. ut s(upra). e(st)
cu(m) sit romana.

.e. ℂ hic p(re)figit(ur) dies ad it(er)
arripiendu(m). sic. s(upra). eo(dem). p(ersonas)

.f. ℂ .i(nfra). c(aput). xx. (con)(tra). ℂ so(uitur). ibi.

.g. ℂ .s(upra). c(aput). p(ro)x(im). (con)(tra). ℂ ibi iusta de
ca(usa) app(e)llavit. hic ca(usa) sub(-)
t(er)fugii ut litt(er)a dicit. (et)
litt(er)a soluit (con)(trarium). ℂ u(e)l sic in(-)
tellige diu(er)siate(m) istar(um)
decretaliu(m). ibi iurauit
stare iuditio q(uia) p(ro)p(ter) (con)tu(m)a(-)
tia(m) fuerat exco(mmun)icatus (et)
licet app(e)llet ex ca(usa) p(ro)babi(-)
li iuditio stare int(e)ll(igitu)r
q(uia) facit q(uod) ius sibi per(-)
mittit. i(nfra). e(odem). ut debit(us).
ar(gumentum). ff. iudicatu(m) sol(-)
ui cu(m) apud. (et). ff. rem
ra. ha. i. iii. q(uestio) falsus.
hic erat exco(mun)icatus p(ro)
aliquo delicto i(n) quo ia(-)
cebit forte. q(uia) d(e) (re)tine(-)
bat uxore(m) alt(er)ius. (et) sup(er)
hoc iurauit stare ma(n)(-)
datis eccle(sie) [[sed]] stati(m)
an(te) mandatu(m) u(e)l man(-)
dato f(a)c(t)o q(uod) illa(m) ulteri(us)
dimitt(er)et in(con)tine(n)ti
app(e)llauit. tali app(e)lla(tioni)
no(n) est aliquatenus
deferendu(m). q(uia) p(re)iudicat
iuram(en)to suo. (et) hoc sa(-)
tis pot(est) colligi ex ip(s)a
litt(er)a ubi dicit app(e)lla(-)
t(i)oni que iuram(en)to ei(us)
debeat derogare. q(uia)
sin(e) iuram(en)to tali app(e)lla(tione)
no(n) est d(e)ferendu(m) p(er) qua(m) i(n) sua iniq(ui)tate remaneat. i(nfra).
⠀⠀⠀⠀c(aput). xx. (et) s(upra). e(odem). (con)suluit
(et). c(aput). cum sit romana in fine(m)


Acknowledgements &
Resources for Further Study

This study would have been impossible without several invaluable resources. The librarians and collections of Dartmouth’s Rauner Special Collections Library were, of course, vital to our work. One can find Incunabulum 135 listed under “Historia Florentina” in Dartmouth’s online catalog. Further in-person consideration of Incunabulum 135’s waste parchment would doubtless reveal even more about the original text.

Additionally, digitized and searchable texts of the Liber extra and Glossa Ordinaria made it possible for us to conclusively identify and transcribe the waste parchment. A full digital version of the Liber extra, transcribed by Dr. Angus Graham, can be found on IntraText’s digital library for further study. Our thanks also go to The Digital Decretals, created by Professor Edward A. Reno III of Adelphi University, which provides a digitized text of the Glossa Ordinaria and a guide to how Canon and Roman Law allegations are referenced. The Digital Decretals also provides a spreadsheet which relates the Glossa Ordinaria’s abbreviated legal allegations to modern reference numbers and data about each of the allegations. A full Latin text of the Digest, used for our discussion of citations in the Liber extra, can be found at Legal History Sources. All further study would greatly benefit from using these sources.

Finally, our thanks to Professor Jenny Lynn for her invaluable guidance during this project and throughout the term!


Footnotes and References